Ψυγεία πάγου και παγοπώληδες

Παλιά τα ψυγεία ήταν ξύλινα. Οι άνθρωποι διατηρούσαν τα τρόφιμά τους σε πάγο. Τα ξύλινα ψυγεία είχαν ένα δοχείο από λαμαρίνα όπου τοποθετούσαν τον πάγο σε μορφή παγοκολώνας που προμηθεύονταν από τον παγοπώλη. Ο παγοπώλης συνήθως περνούσε μία φορά την ημέρα και σε περιόδους καύσωνα μπορεί και δύο φορές την ημέρα.Για σύνεργα είχε το καρότσι, με το οποίο μετέφερε τον πάγο, την λαβίδα ή τσιμπίδα, με την οποία έπιανε τον πάγο και τον μεταφόρτωνε, από το φορτηγό στο καροτσάκι. Πολλοί φορούσαν και γάντια, για να μην παθαίνουν τα χέρια τους κρυοπαγήματα. Επίσης χρησιμοποιούσαν λινάτσες, πριονίδι ή άχυρο, για να αποφεύγουν τη γρήγορη τήξη-λιώσιμο του πάγου.

Οι άνθρωποι, από αρχαιοτάτων χρόνων, είχαν πρόβλημα με τη διατήρηση των τροφίμων. Ένα σφαχτό π.χ. δεν καταναλώνεται αυθημερόν. Έτσι για να διατηρηθεί και να παραμείνει περισσότερο χρόνο, το έβαζαν σε δροσερό μέρος. Είτε σε υπόγεια είτε σε σπηλιές, το κρέας αργούσε να βρωμίσει, δηλ. να αποσυντεθεί. Έτσι βρέθηκαν και τα καρυκεύματα και το αλάτι, που εκτός από τη νοστιμιά, προσφέρουν και συντήρηση.

Εκτός από τη συντήρηση, προστάτευαν τις τροφές και με το λεγόμενο «Φανάρι» ή κλούβα.Τούτο ήταν σαν μεγάλο φανάρι, με τις πλευρές κατασκευασμένες από σήτα (κρησάρα).Στο εμπόριο όμως οι ανάγκες ήταν πιο μεγάλες και οι παγοκολώνες ήταν αυτές που έδωσαν τη λύση. Η κατασκευή του πάγου γινόταν στα παγοποιεία, μερικά απ’ τα οποία λειτουργούν και σήμερα και παράγουν πάγο για τη συντήρηση των φρέσκων ψαριών ή κρεάτων.

Ο παγοπώλης μοίραζε τον πάγο στα σπίτια. Ανάλογα με τις ανάγκες του σπιτιού, οι νοικοκυρές έπαιρναν 1/4 την ημέρα, μισή κολώνα ή ολόκληρη αν είχαν κάποια γιορτή. Έτσι γέμιζαν καζάνια ή μπανιέρες με πάγο για να παγώσουν τις μπύρες, το κρασί κ.ά.

Ο παγοπώλης έσπρωχνε το μικρό καροτσάκι ή το τραβούσε ή το έσερνε κάποιο υπομονετικό γαϊδουράκι. Σταματούσε κάτω από το σπίτι, έσπαγε με το πριόνι τον πάγο, τον έπαιρνε με την τσιμπίδα και τον άφηνε στην πόρτα του σπιτιού. Από κει και πέρα τον έπαιρνε η νοικοκυρά μ’ ένα βρεγμένο πανί και τον τοποθετούσε στο πάνω μέρος του ξύλινου ψυγείου. Τα νερά που έτρεχαν προς τα κάτω, έψυχαν τις επιφάνειες (από λαμαρίνα) του ψυγείου κι έτσι διατηρούσαν τα φαγητά παγωμένα. Στο κάτω μέρος υπήρχε ο συλλέκτης των νερών, που γέμιζε κάποια στιγμή και πολλές φορές ξεχείλιζε. Τα νερά, οι νοικοκυρές, τα έριχναν στις αυλές (όχι βέβαια στα φυτά ή στα δέντρα).Το 1931 ο Αμερικανός χημικός Τόμας Μίτζλι ανακάλυψε το φρέον,και από εκείνη τη στιγμή γεννήθηκε και το πρώτο ηλεκτρικό ψυγείο.Σταδιακά τα ψυγεία του πάγου αντικαταστάθηκαν από τα ηλεκτρικά .Το τελευταίο μας ξύλινο ψυγείο λειτουργούσε μέχρι το 1966 που πήραμε το πρώτο μας ηλεκτρικό (ΙΖΟΛΑ).Ο παγοπώλης μας ο κυρ. Θόδωρος Μούγιος που πουλούσε τον πάγο με ένα μακρύ κάρο και βοηθό τον Χρήστο σιγά σιγά σταμάτησε τον πάγο και πουλούσε μόνο κάρβουνα μέχρι το τέλος της ζωής του.Πάτρα,συνοικία Τσολιά.

Γιάννης Μυλωνάς - ΟΤΕ Πάτρας